Tiểu đường (đái tháo đường) là một trong những bệnh lý chuyển hóa phổ biến và có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng. Trong đó, tiểu đường type 1 là dạng ít gặp hơn so với type 2, nhưng thường xuất hiện ở người trẻ tuổi, thậm chí ngay từ thời niên thiếu. Do bệnh có diễn tiến âm thầm, nhiều người thường nhầm lẫn biểu hiện ban đầu với những rối loạn thông thường, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị.
Việc nhận biết sớm các triệu chứng của tiểu đường type 1 không chỉ giúp người bệnh được điều trị kịp thời, mà còn giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm đến tim mạch, thận, mắt và hệ thần kinh. Trong bài viết này, Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về những dấu hiệu đặc trưng của bệnh tiểu đường type 1, giúp bạn đọc có thêm kiến thức bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Tiểu đường type 1 là gì?
Tiểu đường type 1 là một bệnh lý mạn tính xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tế bào beta trong tụy – nơi sản xuất insulin. Insulin là hormon quan trọng giúp vận chuyển đường (glucose) từ máu vào trong tế bào để tạo năng lượng. Khi thiếu insulin, đường sẽ tích tụ trong máu, gây ra tình trạng tăng đường huyết kéo dài.
Khác với tiểu đường type 2 thường liên quan đến lối sống, thừa cân và đề kháng insulin, bệnh tiểu đường type 1 chủ yếu do yếu tố tự miễn và di truyền, ít liên quan đến chế độ ăn uống hay sinh hoạt. Người bệnh type 1 buộc phải dùng insulin suốt đời để duy trì sự sống.
Những biểu hiện thường gặp của tiểu đường type 1:
1. Khát nước nhiều và tiểu nhiều
Đây là một trong những triệu chứng sớm nhất và rõ rệt nhất. Khi lượng đường trong máu tăng cao, thận phải làm việc nhiều hơn để lọc và đào thải qua nước tiểu. Điều này khiến người bệnh:
- Đi tiểu thường xuyên, kể cả ban đêm.
- Khát nước liên tục, uống nhiều nhưng vẫn không hết khát.
- Nước tiểu có thể có mùi ngọt do chứa glucose.
- Nếu tình trạng này kéo dài, cơ thể dễ bị mất nước, gây mệt mỏi và sụt cân.
2. Ăn nhiều nhưng vẫn gầy sút
Khi cơ thể không có đủ insulin để đưa glucose vào tế bào, năng lượng sẽ bị thiếu hụt. Để bù đắp, cơ thể sẽ phá vỡ mỡ và cơ nhằm tạo năng lượng thay thế. Kết quả là:
- Người bệnh ăn nhiều hơn bình thường, luôn có cảm giác đói.
- Tuy nhiên, cân nặng lại giảm sút nhanh chóng, đôi khi chỉ trong vài tuần.
- Đây là dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt tiểu đường type 1 với nhiều rối loạn khác.
3. Mệt mỏi kéo dài, giảm tập trung
Đường là nguồn năng lượng chính cho các tế bào. Khi thiếu insulin, dù đường trong máu cao, nhưng tế bào lại không thể sử dụng. Người bệnh sẽ cảm thấy:
- Mệt mỏi bất thường.
- Thiếu sức sống, giảm khả năng tập trung học tập, làm việc.
- Thậm chí dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng.
4. Nhìn mờ
Tình trạng tăng đường huyết kéo dài khiến thủy tinh thể trong mắt bị sưng lên, thay đổi khả năng khúc xạ ánh sáng. Người bệnh có thể:
- Cảm thấy nhìn mờ, khó tập trung.
- Khó quan sát rõ vật thể, nhất là khi đọc sách hoặc lái xe.
- Nếu không được kiểm soát, tiểu đường type 1 lâu dài có thể gây bệnh võng mạc tiểu đường, dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
5. Chậm lành vết thương và dễ nhiễm trùng
Đường huyết cao gây tổn thương mạch máu và giảm chức năng miễn dịch. Người bệnh dễ gặp:
- Vết thương, vết xước lâu lành.
- Hay bị nhiễm trùng da, nướu răng hoặc đường tiết niệu.
- Nấm da và nấm âm đạo (ở nữ giới) cũng xuất hiện nhiều hơn.
6. Biểu hiện ở trẻ em
Tiểu đường type 1 thường được phát hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên. Một số dấu hiệu cha mẹ cần chú ý:
- Trẻ tiểu dầm ban đêm dù trước đó đã kiểm soát được.
- Giảm cân đột ngột.
- Dễ cáu gắt, học hành sa sút.
- Uống nhiều nước, luôn xin ăn.
- Phát hiện sớm ở trẻ rất quan trọng để tránh biến chứng nhiễm toan ceton – một tình trạng cấp cứu y khoa nguy hiểm.
- Biến chứng nguy hiểm nếu không phát hiện kịp thời
Nếu tiểu đường type 1 không được chẩn đoán và điều trị, người bệnh có nguy cơ cao gặp các biến chứng:
- Nhiễm toan ceton đái tháo đường (DKA): Do cơ thể phân hủy mỡ quá mức, sinh ra xeton tích tụ trong máu, gây buồn nôn, nôn, đau bụng, thở nhanh, hơi thở có mùi trái cây, thậm chí hôn mê.
- Biến chứng mạn tính: Tổn thương tim mạch, thận, mắt, hệ thần kinh.
- Ảnh hưởng tâm lý – xã hội: Người bệnh có thể lo âu, trầm cảm do phải tiêm insulin và kiểm soát đường huyết thường xuyên.
Khi nào cần đi khám?
Bạn nên đến cơ sở y tế nếu có các biểu hiện sau:
- Khát nước và tiểu nhiều bất thường.
- Giảm cân nhanh chóng dù ăn nhiều.
- Thường xuyên mệt mỏi, nhìn mờ.
- Trẻ em đột ngột sụt cân, thay đổi thói quen tiểu tiện.
Khám sớm giúp chẩn đoán đúng bệnh thông qua xét nghiệm đường huyết, HbA1c, xét nghiệm kháng thể tự miễn… Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Chẩn đoán và điều trị tiểu đường type 1
1. Phương pháp chẩn đoán
Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Đường huyết ≥ 126 mg/dL.
Xét nghiệm dung nạp glucose: Đường huyết ≥ 200 mg/dL sau 2 giờ.
HbA1c: ≥ 6,5%.
Xét nghiệm kháng thể: Giúp phân biệt type 1 và type 2.
2. Nguyên tắc điều trị
Insulin: Người bệnh phải tiêm insulin hằng ngày. Đây là biện pháp bắt buộc và duy nhất để duy trì sự sống.
Chế độ ăn uống: Ăn đủ chất, kiểm soát lượng tinh bột, hạn chế đường ngọt, ưu tiên rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ.
Luyện tập: Tập thể dục đều đặn, phù hợp với thể trạng.
Theo dõi đường huyết: Kiểm tra tại nhà bằng máy đo để điều chỉnh liều insulin hợp lý.
Vai trò của tầm soát và theo dõi định kỳ
Ngay cả khi đã được điều trị, người bệnh tiểu đường type 1 vẫn cần:
Khám định kỳ 3 – 6 tháng/lần để kiểm soát đường huyết và phát hiện biến chứng sớm.
Đo mắt, kiểm tra chức năng thận, tim mạch, thần kinh mỗi năm.
Được tư vấn tâm lý vì việc sống chung với bệnh mạn tính kéo dài có thể gây áp lực tinh thần.
Kết luận
Bệnh tiểu đường type 1 tuy ít gặp nhưng thường khởi phát sớm và diễn tiến nhanh chóng. Việc hiểu rõ các biểu hiện điển hình như khát nước, tiểu nhiều, ăn nhiều nhưng sút cân, mệt mỏi, nhìn mờ… có ý nghĩa then chốt để phát hiện bệnh sớm. Điều trị bằng insulin kết hợp với chế độ dinh dưỡng và lối sống khoa học sẽ giúp người bệnh sống khỏe mạnh, hạn chế biến chứng.
Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu khuyến cáo: Nếu bạn hoặc người thân có những dấu hiệu nghi ngờ, hãy đến khám tại cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và điều trị kịp thời. Phát hiện sớm chính là chìa khóa bảo vệ sức khỏe lâu dài.
