1. Viêm họng – căn bệnh phổ biến nhưng không nên xem nhẹ
Viêm họng là một trong những bệnh lý đường hô hấp trên thường gặp nhất, đặc biệt ở trẻ em và người lớn vào thời điểm giao mùa. Bệnh xuất hiện khi niêm mạc họng bị viêm do tác nhân virus, vi khuẩn, hoặc do các yếu tố kích thích từ môi trường như khói bụi, hóa chất, lạnh, hoặc dị ứng.
Thông thường, viêm họng do virus chiếm tới hơn 70% các trường hợp, trong khi viêm họng do vi khuẩn chỉ chiếm khoảng 20–30%. Tuy nhiên, nhiều người bệnh vẫn có thói quen tự ý dùng kháng sinh, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như lờn thuốc, kháng kháng sinh hoặc biến chứng nguy hiểm.
Tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu, mỗi ngày tiếp nhận hàng chục ca viêm họng tự điều trị tại nhà, trong đó không ít trường hợp dùng kháng sinh sai cách, khiến bệnh kéo dài và dễ tái phát.
2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây viêm họng
2.1. Viêm họng do virus
Phần lớn viêm họng khởi phát từ virus cảm lạnh hoặc cúm. Các loại virus thường gặp bao gồm rhinovirus, adenovirus, coronavirus, hoặc virus cúm mùa. Người bệnh thường có biểu hiện:
Sốt nhẹ hoặc không sốt
Đau rát họng, nuốt vướng
Ho khan, sổ mũi, nghẹt mũi
Đau đầu, mệt mỏi, mất giọng
Trường hợp này, không cần dùng kháng sinh, bởi kháng sinh không có tác dụng tiêu diệt virus.
2.2. Viêm họng do vi khuẩn
Tác nhân phổ biến nhất là Streptococcus nhóm A (liên cầu khuẩn tan huyết beta nhóm A). Loại vi khuẩn này có thể gây biến chứng nếu không điều trị đúng, như viêm cầu thận cấp hoặc thấp tim. Dấu hiệu nghi ngờ viêm họng do vi khuẩn gồm:
Sốt cao trên 38,5°C
Họng đỏ rực, có mủ trắng hoặc hạch cổ sưng đau
Không ho, không sổ mũi
Đau rát dữ dội, nuốt nước bọt cũng đau
Cảm giác mệt mỏi toàn thân
Khi có các dấu hiệu này, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được xét nghiệm và chỉ định kháng sinh phù hợp.
2.3. Các yếu tố nguy cơ khác
Ngoài virus và vi khuẩn, viêm họng còn bị kích thích bởi:
Môi trường ô nhiễm, nhiều khói bụi, thuốc lá
Thói quen uống nước lạnh, ăn đồ cay nóng
Dị ứng thời tiết hoặc viêm mũi xoang mạn tính
Nói to, nói nhiều hoặc la hét quá mức
Suy giảm miễn dịch, thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài
3. Khi nào nên dùng kháng sinh trong viêm họng?
Kháng sinh chỉ được sử dụng khi có bằng chứng viêm họng do vi khuẩn, và phải có chỉ định từ bác sĩ. Việc tự ý dùng kháng sinh khi chưa chắc nguyên nhân sẽ gây phản tác dụng.
3.1. Dấu hiệu chỉ định dùng kháng sinh
Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu khuyến cáo, chỉ nên dùng kháng sinh khi:
Bác sĩ kết luận viêm họng do liên cầu khuẩn qua test nhanh hoặc cấy họng
Người bệnh có sốt cao, mủ họng, hạch cổ sưng to
Có biến chứng viêm amidan mủ hoặc viêm tai giữa kèm theo
Người bệnh suy giảm miễn dịch, người già, hoặc trẻ nhỏ có nguy cơ cao
3.2. Một số kháng sinh thường được chỉ định
Các nhóm thuốc hay dùng bao gồm:
Penicillin, Amoxicillin: lựa chọn đầu tay, hiệu quả cao, ít tác dụng phụ.
Cephalosporin thế hệ 1, 2: dùng khi người bệnh dị ứng penicillin.
Macrolid (Azithromycin, Clarithromycin): dành cho người bị viêm họng do liên cầu mà không dung nạp nhóm beta-lactam.
Lưu ý: Không được ngừng thuốc giữa chừng, ngay cả khi đã đỡ triệu chứng, vì có thể khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn và dễ kháng thuốc.
4. Hậu quả nghiêm trọng của việc lạm dụng kháng sinh
Việc tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định là một vấn đề đáng báo động tại Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Y tế, có tới 50% bệnh nhân viêm họng dùng kháng sinh sai cách. Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu từng ghi nhận nhiều ca nhập viện với biến chứng nặng do kháng thuốc hoặc rối loạn vi sinh đường ruột.
4.1. Gây kháng kháng sinh
Khi vi khuẩn quen với kháng sinh, thuốc sẽ mất tác dụng, khiến điều trị trở nên khó khăn hơn. Người bệnh có thể phải dùng kháng sinh mạnh hơn, liều cao hơn, chi phí điều trị tăng và nguy cơ biến chứng nặng hơn.
4.2. Tác dụng phụ
Kháng sinh có thể gây:
Tiêu chảy, buồn nôn, đầy bụng
Dị ứng, nổi mẩn ngứa
Ảnh hưởng gan, thận
Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dễ mắc nấm miệng hoặc viêm đại tràng
4.3. Che lấp triệu chứng thật
Việc tự uống thuốc khiến bệnh thuyên giảm tạm thời nhưng không điều trị đúng nguyên nhân, khiến viêm họng tái phát nhiều lần, dẫn đến viêm amidan mạn tính hoặc viêm xoang kéo dài.
5. Cách điều trị viêm họng đúng chuẩn y khoa
5.1. Điều trị không dùng kháng sinh
Đối với viêm họng do virus, người bệnh chỉ cần:
Nghỉ ngơi, giữ ấm vùng cổ
Uống đủ nước, súc họng nước muối ấm
Dùng thuốc giảm đau, hạ sốt (paracetamol) nếu sốt cao
Duy trì chế độ ăn mềm, ấm, dễ nuốt
Bổ sung vitamin C, rau xanh và trái cây
Tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu, bác sĩ thường hướng dẫn thêm các biện pháp xông hơi mũi họng, sử dụng tinh dầu tự nhiên (bạc hà, sả, chanh) để giảm đau rát họng và sát khuẩn nhẹ.
5.2. Điều trị bằng kháng sinh có kiểm soát
Nếu được chỉ định kháng sinh, người bệnh cần:
Uống đúng liều, đúng thời gian
Không tự đổi thuốc hoặc kết hợp nhiều loại
Tái khám theo lịch để đánh giá hiệu quả
Không chia sẻ đơn thuốc cho người khác
6. Cách phòng ngừa viêm họng hiệu quả
Phòng bệnh bao giờ cũng tốt hơn chữa bệnh. Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu khuyến nghị người dân thực hiện các biện pháp sau:
Giữ ấm cơ thể, đặc biệt vùng cổ, ngực khi thời tiết lạnh.
Hạn chế đồ lạnh, nước đá, bia rượu.
Không hút thuốc, tránh hít khói thuốc thụ động.
Vệ sinh răng miệng sạch sẽ – đánh răng, súc miệng sau khi ăn.
Rửa tay thường xuyên, nhất là sau khi tiếp xúc nơi công cộng.
Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc để tăng cường miễn dịch.
Tránh nói to, la hét nhiều, đặc biệt với người làm nghề giáo viên, MC, ca sĩ.
Khám tai mũi họng định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt với người có tiền sử viêm amidan hoặc viêm xoang mạn.
7. Khi nào nên đến bệnh viện?
Bạn nên đến Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu hoặc cơ sở y tế gần nhất khi có các biểu hiện sau:
Sốt cao > 38,5°C kéo dài quá 3 ngày
Họng sưng đỏ, có mủ trắng, nuốt đau nhiều
Khó thở, khàn tiếng kéo dài hơn 10 ngày
Có hạch cổ to, đau hoặc nổi hạch dưới hàm
Dấu hiệu toàn thân: mệt lả, da tái, ăn uống kém
Việc thăm khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân chính xác và tránh biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa, viêm cầu thận sau viêm họng.
8. Thông điệp từ Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu
Lạm dụng kháng sinh không chỉ gây hại cho người bệnh mà còn tạo ra một “đại dịch âm thầm” – kháng kháng sinh, đe dọa sức khỏe cộng đồng.
Vì vậy, hãy chỉ dùng kháng sinh khi thật sự cần thiết và theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Bệnh viện Đa khoa Hồng Châu luôn sẵn sàng:
Thăm khám – tư vấn – điều trị các bệnh lý tai mũi họng
Thực hiện test nhanh liên cầu khuẩn xác định nguyên nhân viêm họng
Cung cấp phác đồ điều trị an toàn – hiệu quả – tiết kiệm chi phí
